کد مطلب:124745 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:175
حزب عثمانیه
تشكل حزب عثمانیه در عراق بازگشت به دوران خلفا به ویژه زمان عثمان دارد. تاریخ سیاست های تبعیض آلود این زمان را به خوبی گواهی می دهد. خوی قوم گرایی در عثمان آن گونه آشكار بود كه گفتار عمر در حق وی به خوبی صادق است كه: اگر عثمان اختیاردار امور گرددد بنی امیه را به گردن مردم سوار خواهد نمود! [1] هنگامی كه بعد از عمر نوبت به عثمان رسید با توجه به دوران حكومت داری طولانی وی عثمان از دو جهت بنیان بنی امیه را تقویت نمود.
نخست از جهت موقعیت اجتماعی پست های كلیدی را به آنان
[ صفحه 132]
واگذار نمود، كه نوع استانداران از بنی امیه بودند. كارگزاران وی نیز در پست های كلیدی از آنان گماشته شده بودند.
دو دیگر این كه عثمان در توزیع اموال عمومی دچار تبعیض ناروا بود و بنی امیه را بر دیگران ترجیح می داد و بنی امیه در این فرصت افزون بر به دست آوردن موقعیت های اجتماعی، از لحاظ بنیان اقتصادی در حد بالایی از توان مندی قرار گرفته بودند كه به راحتی بودجه های كلان جنگ ها را می توانستند تأمین نمایند. چنانكه عبدالله بن عامر یك میلیون درهم و شتر سرخ موی در اختیار سران شورشیان جمل گذاشت. [2] .تبعیض در این دو محور (توزیع نیروی انسانی و اقتصادی) باعث گردید یك جریان مهم اجتماعی از زمان عثمان در سراسر كشور اسلامی به ویژه حجاز و عراق پدیدار گردد. این تشكل یا «حزب عثمانیه» در انقلاب علیه عثمان نقش محوری حمایتی از عثمان را به عهده داشت و در زمان حكومت داری علی نقش محوری را در جهت چالشگری اهداف امام علیه السلام به عهده داشت. این تشكل با لایه های نازك و ضخیم خود در جامعه پدیدار می شد و در دوران حكومت داری علی علیه السلام گرچه مرعوب فضای سیاسی تشكل همسو در عراق قرار داشت، لیكن در موقعیت های حساس ابراز وجود می نمود، نقش محوری در امور اجتماعی ایفا می كرد.
تشكل این حزب به زمان امام حسن علیه السلام تداوم یافت و در زمان حضرت سران این حزب مانند مروان بن حكم، عمر بن حریث، عمار بن ولید، حجر بن عمر، عمر بن سعد، ابوبرده، اسماعیل و
[ صفحه 133]
اسحاق فرزندان طلحه و.... [3] به تشكل خویش افزودند و تلاش های خویش را پنهان و آشكار ادامه می دادند. حتی برخی از اینان به معاویه نگاشتند، اگر معاویه به سوی عراق لشگركشی نماید حسن مجتبی علیه السلام را دست بسته تحویل معاویه دهند! [4] .
از شواهد یاد شده آشكار می شود كه این تشكل یك تشكل توان مند و با نفوذ است كه می تواند در گردش های اجتماعی نقش ایفا نمود. به ویژه موضع این تشكل با سیاست های معاویه كاملا همخوان است و اصولا یك تشكلی است كه خود بنی امیه آن را پدیدار ساخته اند. و در تحكیم و استقرار حكومت بنی امیه بیشترین نقش را عهده داراست.
این تشكل گرچه از زمان امام علی علیه السلام تدوام یافته بود، لیكن موقعیت آن در دو زمان تفاوت آشكار دارد. تفاوت موقعیت حزب عثمانیه در زمان امام علی علیه السلام با زمان امام مجتبی در این است كه معاویه سردار قاسظین خود مدیریت و تقویت این حزب را در زمان امام مجتبی به عهده دارد.به همین جهت مهمترین حزب چالشگری كه سازماندهی وسیع اجتماعی را پدیدار ساخته، به مدیریت خود معاویه است. و روشن است كه وی از هر فرصت و موقعیتی در تحكیم و استقرار این حزب تلاش خواهد نمود. و در حقیقت بازوی توان مند معاویه در معادلات اجتماعی حزب عثمانیه به شمار می رود. توان مندی این حزب در سرتاسر عراق و حجاز توسعه دارد.
افزون بر این پی آمدهای جنگ صفین، و نیز شهادت علی علیه السلام به توان مندی تشكل همسوی اهل بیت علیه السلام آسیب رسانده است.
[ صفحه 134]
نخست از جهت موقعیت اجتماعی پست های كلیدی را به آنان
[ صفحه 132]
واگذار نمود، كه نوع استانداران از بنی امیه بودند. كارگزاران وی نیز در پست های كلیدی از آنان گماشته شده بودند.
دو دیگر این كه عثمان در توزیع اموال عمومی دچار تبعیض ناروا بود و بنی امیه را بر دیگران ترجیح می داد و بنی امیه در این فرصت افزون بر به دست آوردن موقعیت های اجتماعی، از لحاظ بنیان اقتصادی در حد بالایی از توان مندی قرار گرفته بودند كه به راحتی بودجه های كلان جنگ ها را می توانستند تأمین نمایند. چنانكه عبدالله بن عامر یك میلیون درهم و شتر سرخ موی در اختیار سران شورشیان جمل گذاشت. [2] .تبعیض در این دو محور (توزیع نیروی انسانی و اقتصادی) باعث گردید یك جریان مهم اجتماعی از زمان عثمان در سراسر كشور اسلامی به ویژه حجاز و عراق پدیدار گردد. این تشكل یا «حزب عثمانیه» در انقلاب علیه عثمان نقش محوری حمایتی از عثمان را به عهده داشت و در زمان حكومت داری علی نقش محوری را در جهت چالشگری اهداف امام علیه السلام به عهده داشت. این تشكل با لایه های نازك و ضخیم خود در جامعه پدیدار می شد و در دوران حكومت داری علی علیه السلام گرچه مرعوب فضای سیاسی تشكل همسو در عراق قرار داشت، لیكن در موقعیت های حساس ابراز وجود می نمود، نقش محوری در امور اجتماعی ایفا می كرد.
تشكل این حزب به زمان امام حسن علیه السلام تداوم یافت و در زمان حضرت سران این حزب مانند مروان بن حكم، عمر بن حریث، عمار بن ولید، حجر بن عمر، عمر بن سعد، ابوبرده، اسماعیل و
[ صفحه 133]
اسحاق فرزندان طلحه و.... [3] به تشكل خویش افزودند و تلاش های خویش را پنهان و آشكار ادامه می دادند. حتی برخی از اینان به معاویه نگاشتند، اگر معاویه به سوی عراق لشگركشی نماید حسن مجتبی علیه السلام را دست بسته تحویل معاویه دهند! [4] .
از شواهد یاد شده آشكار می شود كه این تشكل یك تشكل توان مند و با نفوذ است كه می تواند در گردش های اجتماعی نقش ایفا نمود. به ویژه موضع این تشكل با سیاست های معاویه كاملا همخوان است و اصولا یك تشكلی است كه خود بنی امیه آن را پدیدار ساخته اند. و در تحكیم و استقرار حكومت بنی امیه بیشترین نقش را عهده داراست.
این تشكل گرچه از زمان امام علی علیه السلام تدوام یافته بود، لیكن موقعیت آن در دو زمان تفاوت آشكار دارد. تفاوت موقعیت حزب عثمانیه در زمان امام علی علیه السلام با زمان امام مجتبی در این است كه معاویه سردار قاسظین خود مدیریت و تقویت این حزب را در زمان امام مجتبی به عهده دارد.به همین جهت مهمترین حزب چالشگری كه سازماندهی وسیع اجتماعی را پدیدار ساخته، به مدیریت خود معاویه است. و روشن است كه وی از هر فرصت و موقعیتی در تحكیم و استقرار این حزب تلاش خواهد نمود. و در حقیقت بازوی توان مند معاویه در معادلات اجتماعی حزب عثمانیه به شمار می رود. توان مندی این حزب در سرتاسر عراق و حجاز توسعه دارد.
افزون بر این پی آمدهای جنگ صفین، و نیز شهادت علی علیه السلام به توان مندی تشكل همسوی اهل بیت علیه السلام آسیب رسانده است.
[ صفحه 134]
[1] انساب اشراف، ج 6، ص 139.
[2] طبري، ج 4، ص 174، فتوح، ج 2، ص 461.
[3] ارشاد، ج 2 ص 12، علل الشرايع،ج 1، ص 259.
[4] همان.